Kullanıcı Deneyimi Tasarımı (UX Design) Nedir?

Kullanıcı deneyimi tasarımı, ürün veya hizmetlerin kullanıcılar için anlamlı bir deneyim sunmasını hedefler. Bu doğrultuda, tasarımcılar büyük bir sorumluluk üstlenirler. Kullanılabilirlik ve işlevsellik dâhil olmak üzere pek çok açıdan ürünü deneyimleme süreci tasarımın kapsamına girer. Web siteleri ve uygulamalar gibi dijital etkileşim arayüzleri de, günlük hayatta kullandığımız objelerin kullanım senaryoları ile fiziksel biçimleri ile arasındaki ilişki de kullanıcı deneyimini şekillendirmek üzere tasarlanır. Aşağıda da Arman Tasarım olarak kullanıcı deneyimine önem verdiğimiz projelerimizden biri olan, saç ekim operasyonunun verimini ve konforunu artıran Ke-Rest‘i görebilirsiniz.

Kullanıcı Deneyimi (UX) Nedir?

Bir ürünü kullanan kişinin genel anlamda deneyimini ifade eden kullanıcı deneyimi; hoş, pürüzsüz ve kolay bir kullanımı amaçlar. Bu yüzden UX tasarımcıları “ne?”, “neden?” ve “nasıl?” sorularının cevaplarını dikkatlice aramalıdırlar. Hangi ürünün neden ve nasıl kullanılacağını düşünmek etkili bir deneyim yaratmak için kilit önem taşır. Ürünün gerçekleştirmeyi amaçladığı görevi net bir şekilde tanımlamak ve ürünün kullanımına yönelik motivasyonları doğru kavramak gerekir. Bu kriterler doğrultusunda ürün ve kullanıcı arasındaki bağ daha belirgin hale gelecektir.

Kullanıcının bir ürünü neden kullanacağının arkasında pek çok sebep gösterilebilir. Ürünün kullanılması görünümünden, temsil ettiği değerlere kadar pek çok faktör içerebilir. Bir ürünün insanlara sağlayacakları, o ürünün işlevselliğine işaret eder. “Neden?” sorusunun cevabını bulan tasarımcılar, kullanıcılara anlamlı bir deneyim sağlamak için “nasıl?” sorusunu araştırmaya başlar. Kesintisiz ve akıcı bir deneyim sunmak için tüm seçenekler değerlendirilir. Böylece, ürün veya hizmetin tasarımı hem estetik hem de erişilebilirlik açısından optimizasyon sürecinden geçer.

Kullanıcı Odaklı Tasarım

Kullanıcı deneyimi (UX) genel itibariyle kullanıcı yolculuğunu uçtan uca kapsar. Bu yüzden birçok disiplini bir arada barındırır. Görsel tasarım, programlama, psikoloji gibi pek çok disiplinden etkilenir. Tasarımcının kendini kullanıcı yerine koyarak hareket etmesi kilit önem taşır. Bu anlamda potansiyel kullanıcının fiziksel sınırlamalarına dikkat etmek ve erişilebilirlik açısından kapsamlı düşünmek gerekir. Kullanıcı araştırmasını doğru gerçekleştirmek, prototip oluşturmak ve prototip testlerini düzgün değerlendirmek şarttır.

Tasarımcılar bu süreçte kullanıcıların savunucusu rolüne bürünmelidirler ve kullanıcıların ihtiyaçlarını tasarım geliştirme sürecinin merkezine koymalıdırlar. Bu nedenle, UX tasarımcılarının kullanıcı odaklı tasarım anlayışını benimsediklerini söylemek doğru olacaktır. Kullanıcının ihtiyaçlarını en uygun şekilde karşılayan tasarımlar kullanıcı deneyimi açısından yüksek performans sergilerler.

Tasarım konusunda öncü isimlerden biri olan Don Norman’ın bu konuşmasında açıkladığı gibi, kullanıcı deneyimi kelime kalıbının anlamı yıllar içerisinde daralmış ve sadece web ya da uygulama tasarımında kullanılan bir kavram haline gelmiş. Ancak bu kelime kalıbını tasarım sürecinde ilk defa kullananlardan biri olan Norman, kullanıcı deneyiminin anlamının bundan çok daha kapsamlı olduğunu dile getiriyor. Norman’a göre kullanıcı tasarımı aslında bir kişinin ürünle uzaktan veya yakından her türlü etkileşimini içeriyor. Kullanıcının bir ürünü reyonda fark etmesi, satın alma süreci, ürünü satın aldıktan sonra kutu içerisinde ise bir arabaya sığdırmaya çalışması, eve geldikten sonra ürün hakkında düşündükleri, hatta bir arkadaşına ziyarete gittiğinde ürün hakkında konuşması da kullanıcı deneyimi içerisinde. Tabii ki kullanıcı deneyimi hala web sitesi veya uygulama tasarımında da kullanılmalı, ancak sadece bu anlamla sınırlı kalmamalı. Norman’ın da akıcı bir dille belirttiği gibi kullanıcı tasarımı (UX) kullanıcının dünyayı ve hayatı nasıl deneyimlediğiyle eş anlamlı.

Dan Norman’ın “3 Ways Good Design Makes You Happy” (İyi Bir Tasarımın Sizi Nasıl Mutlu Ettiğinin 3 Yolu) TEDTalk’unda da bahsettiği gibi, hoş görünümlü ve bizi gördüğümüzde ve kullandığımızda mutlu eden tasarımlar daha iyi çalışıyor. Bir tasarımın kullanıcıyı iyi hissettirmesi, kullanıcıyı rahatlatıyor ve kullanıcıyı daha yaratıcı hale getiriyor. İyi bir tasarım, kullanıcının duygularıyla akıllı bir şekilde oynuyor ve beklentilerini karşılıyor. Yani aslında kullanıcı deneyimini tasarlamak o kullanıcının ürünle olan her türlü etkileşimini düşünmek ve planlamak demek.

Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Konusunda Yeni Trend : Fijital

Günümüzde kullanıcı deneyimini önemseyen yeni bir kavram var, o da “fijital” (phygital) tasarım kavramı. Fiziksel ile dijital kelimelerinin birleşiminden oluşan bu kavram, hem fiziksel hem dijital dünyayı birleştirerek kullanıcıların en iyi şekilde bir şirket veya marka ile bağ kurmasını hedefliyor. Arman Tasarım kurucusu Murat Armağan’ın da yer aldığı KaleTalks konuşmasında belirtildiği gibi, şu anda içinde bulunduğumuz dönemde dijital mecraların kullanım sıklığı gitgide artıyor. Pandemi gibi hepimizin hayatını etkileyen büyük bir olay da dijitalin kullanımını artırdı. Artık toplantıları online ortamlardan yapmaya başladık, evden çalışanların sayısı günden güne çoğalıyor. Ama her şeye rağmen fiziksellik tamamen ortadan kalkmış değil. Bundan dolayı bu iki kavram arasında köprü kurulması kullanıcıların bir üründen veya hizmetten en iyi şekilde yararlanmalarını sağlayacaktır.

Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Örnekleri

Başarılı kullanıcı deneyimi tasarımları, ürün veya hizmet ile olan etkileşimlerinin baştan sona kadar pürüzsüz ve akıcı olmasını sağlar. Mesela, bazı görevleri kullanıcı adına otomatikleştiren tasarımlar, kullanıcının işini kolaylaştıracak ve dolayısıyla hızlandıracaktır. Emniyet sağlayan tasarımlar da verimliliği artıran tasarımlar kadar kullanıcı deneyimi açısından önemlidir. Mesela, eşikte duran bir insan varken kapının kapanmasını engelleyen bir asansör buna örnek olarak gösterilebilir. Diğer yandan kullanıcıların bir tasarımdan edindikleri duygusal izlenim de bir o kadar önem taşır. Bir kartvizit tasarımı bile insanlar üzerinde bir izlenim yaratacaktır. Dengesiz ve ilkel görünen tasarımlar insanların güvenini kıracak ve huzursuz hissetmelerine sebep olacaktır.

Kısaca UX (User Experience), yani kullanıcı deneyimi tasarımı aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

Bir kullanıcının ürünle etkileşimini etkileyen her şey kullanıcı deneyimi (UX) kapsamına girebilir.